Μύθος η μία και μοναδική αλήθεια
Η καταγραφή όλων αυτών των προκαταλήψεων και η επισήμανση του βαθμού αλήθειας που μπορεί να περιέχουν, θα χρειαζόταν έναν τόμο ολόκληρο και όχι την έκταση ενός άρθρου περιοδικού.
Γι’ αυτό φιλοδοξία αυτού του άρθρου είναι απλώς να καταγράψει τις βασικότερες από αυτές τις προκαταλήψεις και βέβαια να εξηγήσει τη σχέση προδιαγραφών όπλου και βλητικής απόδοσης, που είναι και το ζητούμενο.
Η απλή ακαδημαϊκή γνώση κάποιων βλητικών παραμέτρων δεν αρκεί, αλλά χρειάζεται η δημιουργική και συνθετική δυνατότητα από τη μεριά του κυνηγού, ώστε να συνδυάσει σωστά τις γνώσεις του γύρω από τις προδιαγραφές ενός όπλου με τα βλητικά δεδομένα που εκείνες προσφέρουν.
Τα τσοκ των καννών
Χαρακτηριστικό παράδειγμα των όσων αναφέρω αποτελεί η περίπτωση των συσφίγξεων (τσοκ) των καννών του κυνηγετικού όπλου. Όλοι γνωρίζουν ότι οι υψηλές συσφίγξεις ευνοούν μακρινές βολές, ελαχιστοποιώντας τη διόρθωση σκοπευτικού σφάλματος, λόγω μικρότερης διασποράς.
Αντίθετα οι ανοιχτές κάννες προσφέρουν διόρθωση σκοπευτικού σφάλματος, αλλά μειώνουν το δραστικό βεληνεκές του κυνηγετικού λειόκαννου. Παρ’ όλα αυτά χρειάζεται εμπειρική γνώση για να συνειδητοποιήσει κανείς το βαθμό των διαφορών ανάμεσα σε ένα τσοκαρισμένο και σε ένα ανοιχτό όπλο.
Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που κυνηγοί θεοποιούν τις δυνατότητες ενός πολύ τσοκαρισμένου όπλου και, αδιαφορώντας για τη σκοπευτική τους δεινότητα και τη συνακόλουθη ανάγκη διόρθωσης σκοπευτικού σφάλματος, καταφεύγουν σε κάννες με πλήρη σύσφιγξη (φουλ τσοκ) ή ακόμα και extra φουλ τσοκ.
Τις αποτυχίες που ακολουθεί μια τέτοια επιλογή τις χρεώνουν συχνά στον κατασκευαστή των φυσιγγίων ή στην ποιότητα κατασκευής της κάννης του όπλου τους, σπανιότατα όμως στις προδιαγραφές της (σύσφιγξη).
Η διάμετρος αυλού
Ένα κλασικό ζήτημα που ταλανίζει εδώ και καιρό πολλούς υποψήφιους αγοραστές όπλων είναι η περίφημη διάμετρος του ιδίως κοίλου της κάννης, αυτού που συνήθως αναφέρεται ως «διάμετρος αυλού». Αν τα παλιότερα χρόνια οι κυνηγοί επέλεγαν πολύ τσοκαρισμένα όπλα για να έχουν πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες βολής σε στατικά θηράματα, η διάμετρος αυλού δεν ήταν τυχαία πολύ περιορισμένη (18,2 ως 18,3 στο διαμέτρημα 12) στα όπλα της εποχής εκείνης.
Σχετιζόταν με την ποιότητα των υλικών βυσμάτωσης που κάλυπταν μια τεράστια γκάμα. Η γκάμα αυτή περιλάμβανε από άθλιας ποιότητας τάπες φελλού, πεπιεσμένου φελιζόλ, πεπιεσμένου αφρολέξ, τάπες από ίνες φυτικής προέλευσης κ.λπ., ως άριστης ποιότητας λιπασμένες μάλλινες τάπες που ακόμα αναπολούν και ψάχνουν οι θιασώτες των παραδοσιακών υλικών γόμωσης.
Αν λοιπόν υπήρχε μια τόσο μεγάλη γκάμα υλικών, αντιλαμβάνεται κανείς ότι το πρόβλημα της διαφυγής αερίων ήταν ιδιαίτερα μεγάλο στα φυσίγγια της εποχής. Και βέβαια, η αντιμετώπιση ενός τέτοιου προβλήματος συνίσταται αφενός μεν στη διαμόρφωση του κώνου συναρμογής (κώνου που συνδέει τη θαλάμη με το ιδίως κοίλο της κάννης) και αφετέρου στη διατήρηση στενής εσωτερικής διαμέτρου ώστε να μειωθεί η διαφυγή αερίων.
Επιπλέον η μικρή εσωτερική διάμετρος του ιδίως κοίλου της κάννης συνέβαλλε στη διατήρηση ικανοποιητικών πιέσεων με χρήση μικρότερης ποσότητας πυρίτιδας.
Μεγάλη γκάμα
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την έστω και ελάχιστη εξοικονόμηση πυρίτιδας σε μια περίοδο που η οικονομική ανέχεια ήταν το κύριο χαρακτηριστικό για τις περισσότερες οικογένειες και το κυνήγι ακροβατούσε ανάμεσα στο πάθος και την ανάγκη αποκομιδής τροφής.
Αργότερα, όταν τα υλικά από πολυπροπυλένιο και πολυαιθυλένιο μπήκαν στην κατασκευή των φυσιγγίων, συνηθέστερα με τη μορφή του συγκεντρωτήρα και σπανιότερα με τη μορφή διασπορέα ή μεσόταπας, πολλοί πίστεψαν ότι η διαφυγή αερίων είναι μια τελειωμένη, ξεπερασμένη υπόθεση.
Δυστυχώς, γελάστηκαν. Μπορεί τα σύγχρονα υλικά γόμωσης να διαφημίστηκαν επαρκώς, γιατί ήταν φτηνότερα και προσφέρονταν για μαζική παραγωγή, ταιριάζοντας απόλυτα με την περίοδο της εκβιομηχάνισης κάθε προϊόντος, όμως ποιοτικά παρουσίασαν (και δυστυχώς παρουσιάζουν μέχρι τις μέρες μας) μια εξίσου μεγάλη γκάμα ποιοτήτων.
Διαχρονική αξία
Ο πλαστικός συγκεντρωτήρας έχει δύο στοιχεία που υπαγορεύουν την καλύτερη ή χειρότερη έμφραξη που θα προσφέρει στα αέρια της καύσης της πυρίτιδας. Το πρώτο σχετίζεται με την καταλληλότητα σχήματος. Και ‘κει πρέπει να πούμε ότι όντως η «φούστα» ενός συγκεντρωτήρα προσφέρει σε επίπεδο προδιαγραφών πολύ καλύτερη έμφραξη από την κλασική μάλλινη τάπα.
Το δεύτερο στοιχείο, όμως, έχει να κάνει με τη συμπεριφορά του υλικού του συγκεντρωτήρα κατά την απότομη και μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας. Και ‘κει είναι που πραγματικά πολλά σύγχρονα υλικά βυσμάτωσης αποδεικνύονται υποδεέστερα της παραδοσιακής τάπας.
Παρ’ όλα αυτά, η οικονομική ευμάρεια (συγκριτικά με το απώτερο παρελθόν) και η φήμη του περιορισμού λακτίσματος, από την αύξηση της εσωτερικής διαμέτρου του αυλού (λέω φήμη γιατί οι διαφορές είναι υπαρκτές, αλλά απειροελάχιστες), έκαναν μια μεγάλη μερίδα των κυνηγών να αποζητά όπλα με μεγάλη εσωτερική διάμετρο κάννης.
Διευρυμένος αυλός
Οι κατασκευαστές επέμειναν για καιρό σε κάννες εσωτερικής διαμέτρου 18,3, έχοντας υπόψη τους πάνω απ’ όλα την ποιότητα των υλικών βυσμάτωσης. Ωστόσο, σύντομα ακολούθησαν την απαίτηση των καταναλωτών και την τελευταία 15ετία έχουν αυξηθεί σημαντικά οι κάννες με εσωτερική διάμετρο 18,4, 18,5 κ.λπ.
Παράλληλα, η αγκύλωση των ουσιαστικών ευρεσιτεχνιών (πατεντών) γύρω από τη βελτίωση του λειόκαννου, στη δεκαετία του ’20, εξανάγκασε τις εταιρείες να δημιουργήσουν καινοτομίες, καθεμία από τις οποίες βρήκε μικρότερο ή μεγαλύτερο αριθμό οπαδών. Κλασικό παράδειγμα τέτοιας καινοτομίας είναι οι κάννες διευρυμένου αυλού που με διαφορετικές ονομασίες κυκλοφορούν στην αγορά.
Σε κάποιες περιπτώσεις οι κάννες αυτές προσφέρουν αναβαθμισμένα βλητικά αποτελέσματα. Σε ελάχιστες περιπτώσεις, όμως, οι χρήστες τους γνωρίζουν την πραγματική επίδραση του διευρυμένου αυλού στη διατήρηση των πιέσεων, στη βελτίωση της κατανομής και κυρίως στην αλλαγή του μήκους της ατράκτου των σκαγιών, μιας παραμέτρου πολύ σημαντικής στη βλητική του λειόκαννου. Στο μεσοδιάστημα αυτών των αλλαγών θεοποιήθηκαν χώρες οπλοκατασκευών που είχαν ως κανόνα την παραγωγή καννών με αυλό μεγάλης διαμέτρου, όπως για παράδειγμα η Ισπανία.
Ο κώνος συναρμογής (ή προσαρμογής)
Ένα άλλο στοιχείο που συζητήθηκε πολύ τα τελευταία χρόνια, είναι το μήκος του κώνου προσαρμογής ή «συναρμογής». Ο μακρύς κώνος συναρμογής θεωρήθηκε από πολλούς πανάκεια στην ποιότητα της τουφεκιάς. Στην πραγματικότητα, ο μακρύς κώνος συναρμογής έχει ελάχιστη επίδραση στη μείωση του λακτίσματος και μια κάποια ευεργετική επίδραση στην ποιότητα της κατανομής, μόνο όμως αν συμβάλλουν και πολλοί άλλοι παράγοντες όπως η σωστή διαμόρφωση των συσφίγξεων (τσοκ) στην κάννη του όπλου.
Όμως και αυτή η επιμήκυνση δεν μπορεί να υπερβαίνει κάποια συγκεκριμένα όρια γιατί τότε και η ποιότητα της κατανομής παύει να βελτιώνεται και η ενέργεια των σκαγιών, διατηρώντας σταθερή τη γόμωση σε πυρίτιδα, θα υποστεί σημαντική μείωση. Ο ιδιόρρυθμος κώνος συναρμογής των παραδοσιακών γαλλικών δικάννων είναι υπαίτιος, κατά τη γνώμη μου, για τη φήμη που απέκτησαν τα όπλα αυτά τις περασμένες δεκαετίες.
Μια φήμη σύμφωνα με την οποία τα όπλα αυτά έδιναν εξαιρετικές ποιότητες κατανομής αλλά μόνο με πολύ συγκεκριμένα φυσίγγια. Το μήκος του κώνου συναρμογής σχετίζεται άμεσα με το υλικό βυσμάτωσης και με το βάρος της γόμωσης σε σκάγια. Οι παραδοσιακές μάλλινες τάπες, όπως και η σύγχρονη υποβαθμισμένη εκδοχή τους από χαρτοπολτό, δίνανε καλύτερα βλητικά αποτελέσματα με κοντούς κώνους συναρμογής.
Οι ελαφριές γομώσεις φυσιγγίων, επίσης. Αντίθετα, τα σύγχρονα υλικά γόμωσης και κυρίως οι γομώσεις μεγάλου βάρους (πάνω από 35 γραμμάρια σε σκάγια για το διαμέτρημα 12) απαιτούν μακρείς κώνους συναρμογής, ώστε να αποφεύγεται η μεγάλη τριβή μεταξύ των σκαγιών, η παραμόρφωσή τους και συνακόλουθα η μείωση της ισοκατανομής των σκαγιών στον πίνακα.
Το σχήμα του κοντακιού
Άλλο ένα στοιχείο που σχετίστηκε για πολλά χρόνια με προκαταλήψεις ήταν το σχήμα των κοντακιών. Το σκεπτικό που επικράτησε σε πολλούς ήταν το εξής: «Τα αγγλικά όπλα είναι τα καλύτερα του κόσμου. Τόσο αυτά όσο και τα περισσότερα ακριβά δίκαννα άλλων προελεύσεων έχουν αγγλέ κοντάκι, άρα το αγγλέ κοντάκι είναι πολύ καλύτερο από το πιστολέ».
Χρειάστηκε πολλά χρόνια, χιλιάδες κυνηγοί να πειραματιστούν με αγγλέ κοντάκια έως ότου κάποιοι από αυτούς συνειδητοποιήσουν ότι σε καμία περίπτωση δεν βελτίωναν τις επιδόσεις τους και δεν τους βόλευαν. Σε θεωρητικό επίπεδο είναι γεγονός ότι στον ιδανικό τύπο σουίνγκ (ακολούθησης του κινούμενου στόχου) της αγγλικής σχολής, το αγγλέ κοντάκι τοποθετεί τον αγκώνα του δεξιού χεριού του δεξιόχειρα σκοπευτή κάπως ψηλότερα, υποβοηθώντας την αρμονικότητα της κίνησης.
Είναι εξίσου σωστό ότι το αγγλέ κοντάκι υποβοηθά την ανεπαίσθητη μετατόπιση του χεριού προς τα πίσω κατά το πέρασμα από την πρώτη στη δεύτερη σκανδάλη. Είναι όμως μέγα σφάλμα να θεωρούμε ότι η στάση αυτή (με τον δεξιό αγκώνα ψηλότερα) βοηθάει και βολεύει τον οποιονδήποτε. Όπως είναι εξίσου σφάλμα να θεωρούμε ότι το αγγλέ κοντάκι υπερέχει σε ένα μονοσκάνδαλο όπλο όπου αυτό που απαιτείται είναι η ακινησία του χεριού στην ίδια θέση, ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη βολή.
Άνθρακες ο θησαυρός, λοιπόν, και σ’ αυτή την περίπτωση, για πολλούς «νεωτεριστές»! Απέμεινε η αισθητική υπεροχή του αγγλέ κοντακιού που, λόγω της υποκειμενικότητας κάθε αισθητικής επιλογής, παραμένει στο απυρόβλητο της κριτικής.