Το φαινόμενο της έκρηξης στομίου προέρχεται από το φυσικό φαινόμενο της εκτόνωσης των αερίων.
Κατά την ανάφλεξη της πυρίτιδας που περιέχεται στο φυσίγγιο, δημιουργείται μάζα θερμών αερίων. Τα αέρια - όπως και τα υγρά- ακολουθούν πάντα τον ευκολότερο δρόμο διαφυγής. Μέσα στη κάνη του όπλου κατά τη καύση της πυρίτιδας τα παραγόμενα αέρια ως ευκολότερη οδό εκτόνωσης βρίσκουν το εμπρός μέρος του φυσιγγίου μη έχοντας άλλη δίοδο διαφυγής ωθώντας τον συγκεντρωτήρα προς την έξοδο της κάνης.
Τα χείλια του κάλυκα ξεδιπλώνουν και τα σκάγια με τη τάπα ξεκινούν τη διαδρομή προς την έξοδο της κάνης. Οι πιέσεις που αναπτύσσονται κατά τη καύση της πυρίτιδας μετριούνται με τη πίεση που ασκούν στο εσωτερικό τοίχωμα της κάνης ανά τετραγωνική ίντσα. Όταν κάποιος κατασκευαστής φυσιγγίων αναφέρει ότι τα τάδε φυσίγγια παράγουν 500 μπαρ αυτό σημαίνει ότι οι παραγόμενες πιέσεις ασκούν μία τετραγωνική ίντσα στα τοιχώματα της κάνης πίεση 500 μπαρ ς ύψιστη τιμή. Οι πιέσεις αυτές παράγονται στους πρώτους περίπου 25 πόντους της κάνης κατά τη διαδρομή της τάπας και των σκαγιών προς την έξοδο. Οι σύγχρονες πυρίτιδες παρουσιάζουν άμεση ανάφλεξη, ωστόσο η ταχύτητα καύσης τους και η ανάπτυξη της ψηλότερης τιμής πιέσεως εξαρτάται από το βαθμό ζελατινοποίησης που έχουν δεχτεί. Η μέτρηση των υψηλότερων πιέσεων που παρουσιάζεται στις διάφορες αναφορές των κατασκευαστών φυσιγγίων ανταποκρίνεται στο μέσο όρο των δοκιμών. Συνήθως, μετρώντας τις παραγόμενες πιέσεις μεταξύ πέντε έως 10 ίδιων φυσιγγίων βγάζουν τον μέσο όρο. Τα φυσίγγια ακόμα και από την ίδια παρτίδα να προέρχονται, είναι σίγουρο ότι μεταξύ τους θα παρουσιάζουν διακυμάνσεις, συν πλην, σε ό,τι αφορά τις παραγόμενες πιέσεις και αυτό κατά κύριο λόγο οφείλεται στο καψύλλιο. Όσο απομακρύνεται η τάπα με τα σκάγια από τον πυθμένα του κάλυκα τόσο αυξάνεται και ο χώρος καύσης και τα παραγόμενα αέρια καταλαμβάνουν μεγαλύτερο χώρο. Μετά την απόδοση της ύψιστης τιμής πιέσεων που όπως προαναφέραμε παρουσιάζεται στους πρώτους περίπου 25 πόντους της κάνης, η τιμή των πιέσεων παρουσιάζει πτωτική πορεία. Αυτό μπορεί να συμβαίνει σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις που οι πυρίτιδες είναι πλήρως ζελατοποιημένες και κατά συνέχεια βραδύκαυστες, στο όριο αυτό των 25 πόντων που προαναφέραμε να ξεπεραστεί. Η περίπτωση αυτή είναι ακραία και θα πρέπει να γίνει περισσότεροι από έναν συνδυασμοί ώστε να υπάρξει τέτοια περίπτωση, όπως π.χ. πολύ στενός αυλός κάνης με βραδύκαυστη πυρίτιδα που αναφλέγεται από μικρής μεσαίας ισχύος καψύλλιο).
Ωστόσο παρ’ ότι τα αέρια παρουσιάζουν πτωτική πορεία αυτό δεν σημαίνει ότι δεν βρίσκονται μέσα σ’ ένα χώρο επιζητώντας τη δίοδο διαφυγής (εκτόνωσης). Η πίεση που ασκείται στο πίσω μέρος της τάπας είναι αμελητέα γιατί αντισταθμίζεται απ’ την τριβή που παρουσιάζουν η τάπα και τα σκάγια στα πλαϊνά τοιχώματα της κάνης μόλις φύγουν από το στόμιο της κάνης. Αυτόματα τότε τα αέρια που βρίσκονται εγκλωβισμένα πίσω από την τάπα βρίσκουν άμεσα δίοδο εκτόνωσης. Εδώ παρατηρείται ένα φαινόμενο που επ’ ακριβώς έχει περιγραφεί για να λυθεί σε ραβδωτά όπλα. Τα αέρια βγαίνοντας από τη κάνη προσπερνούν το βλήμα δημιουργώντας μια ασπίδα προς την αντίσταση της ατμόσφαιρας, το περιβάλλουν, και για κάποια χιλιοστά του δευτερολέπτου το βήμα κινείται σε ένα κενό αέρος χωρίς να υπάρχει η οποιαδήποτε ατμοσφαιρική αντίσταση. Κατά τη διάρκεια που παρουσιάζεται το φαινόμενο αυτό το βλήμα, και στην περίπτωση του λειόκαννου, τα σκάγια, παρουσιάζουν τον ύψιστο βαθμό ταχύτητας. Κατά την έξοδο των αερίων από το στόμιο της κάνης δημιουργείται άλλο ένα φαινόμενο που γίνεται και άμεσα αντιληπτό από τον θόρυβο που παράγει. Το γνωστό σε όλους μπαμ της τουφεκιάς οφείλεται στο φαινόμενο αυτό που ονομάζεται έκρηξη στομίου. Τα εγκλωβισμένα αέρια που βρίσκονται πίσω από τη τάπα κατά την εκτόνωσή τους στο στόμιο της κάνης παράγουν το θόρυβο αυτό. Όσο κοντύτερη είναι η κάνη τόσο πιο έντονο παρουσιάζεται το φαινόμενο αυτό. Ενδέχεται σε κάποιες περιπτώσεις που οι πρώτες ύλες του φυσιγγίου δεν είναι καλές το φαινόμενο αυτό να δημιουργήσει αρκετά σοβαρό πρόβλημα στη μάζα των σκαγιών με αποτέλεσμα τα σκάγια να σκορπίσουν. Επίσης πρόβλημα μπορεί να δημιουργηθεί και από κακογεμισμένες γομώσεις ιδίως βαριές που σαν αποτέλεσμα έχουν ην υπερβολική αύξηση των πιέσεων. Παλαιότερα το φαινόμενο αυτό δεν ήταν τόσο έντονο, αφού οι συνήθεις γομώσεις που έριχναν οι κυνηγοί είχαν κάποια αναλογία σε ότι αφορά διαμέτρημα. Από τότε που άρχισε η επικράτηση του διαμετρήματος 12 και το συγκεκριμένο διαμέτρημα μονοπώλησε σχεδόν την παγκόσμια αγορά. Άρχισε και η παραγωγή υπεργομώσεων που σαν σκοπό είχαν να δώσουν ην δυνατότητα στο διαμέτρημα 12 να μπορεί να ρίξει γομώσεις που αντιστοιχούσαν σε μεγαλύτερα 12 διαμετρήματα απ’ αυτό.
Από τότε το συγκεκριμένο φαινόμενο άρχισε να γίνεται πιο αισθητό και να αποτελεί προϊόν μελέτης από τους κατασκευαστές φυσιγγίων.
Η λύση που δόθηκε άμεσα αποτελεί υιοθέτηση της εφαρμογής που πρωτοεφαρμόστηκε στα ραβδωτά όπλα.
Οι οπές εκτόνωσης των αερίων στο άκρο της κάνης έδωσαν άμεσα λύση στη μείωση του φαινομένου αυτού. Επίσης η παρουσία τους προσέφερε και στη μείωση ενός άλλου φαινομένου που παρατηρείται κατά τον πυροβολισμό, της κίνησης του άκρου της κάνης προς τα πάνω. (Ιδιαίτερα αισθητό το φαινόμενο αυτό γίνεται κατά τον πυροβολισμό με όπλο χεριού, περίστροφο ή πιστόλι).
Στα επωμιζόμενα όπλα είχε άλλη μία ευεργετική ιδιότητα, μείωσε το λάκτισμα που μεταφέρεται στον ώμο του χρήστη κατά τον πυροβολισμό.
Η τεχνολογία έχει προχωρήσει αρκετά και για τα πάντα υπάρχουν λύσεις.
Η ύπαρξη των οπών διαφυγής στο εμπρός τμήμα της κάνης μειώνει αισθητά το φαινόμενο της «έκρηξης στομίου», γιατί μια μεγάλη ποσότητα αερίων βρίσκει οδό διαφυγής από τις οπές αυτές με αποτέλεσμα να μειώνεται η ποσότητα αερίων που προορισμό έχουν το στόμιο της κάνης. Οι βλητικοί σταθμοί που μέσο αυτών μπορούμε να πάρουμε κάποιες μετρήσεις για την συμπεριφορά και την απόδοση των φυσιγγίων δεν έχουν την δυνατότητα να διαγράψουν ο φαινόμενο αυτό.
Ίσως ο ήχος που παράγεται από το φαινόμενο αυτό να μπορούσε να μας δώσει μια λύση. Η άποψη αυτή είναι πρακτική και προέρχεται από εμπειρία.
Συνήθως το φαινόμενο αυτό εντοπίζεται τις περισσότερες φορές από τον παραγόμενο ήχο. Μια πολύ «δυνατή» τουφεκιά και σε λάκτισμα και σε ήχο, δίνει σαν αποτέλεσμα μια κακή κατανομή στον πίνακα.
Αντιθέτως μια «γλυκιά» τουφεκιά δίνει ένα καλό αποτέλεσμα στον πίνακα.
Στην πρώτη περίπτωση η κακή κατανομή οφείλεται στο ότι υπήρξε επίδραση στα σκάγια από το φαινόμενο της «έκρηξης στομίου» ενώ στην δεύτερη περίπτωση το φαινόμενο είχε μικρότερη επίδραση.
Ίσως ο ήχος που παράγεται να συντελεί καθοριστικά στον εντοπισμό και αξιολόγηση του φαινομένου. Και λέω ίσως, γιατί η συγκεκριμένη διαπίστωση αποτελεί κάποια άποψη.
Ο παραγόμενος ήχος δεν οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στο φαινόμενο της έκρηξης στομίου. Οφείλεται κατά κύριο λόγο στην υπερηχητική ταχύτητα που αναπτύσσουν τα σκάγια και δημιουργείται κατά τη στιγμή που η ταχύτητα των σκαγιών σπάζει το φράγμα του ήχου.
Ο ήχος που παράγεται από το σπάσιμο του φράγματος του ήχου προηγείται κατά πολύ του παραγόμενου ήχου από την έκρηξη του στομίου και δημιουργείται όσο τα σκάγια βρίσκονται μέσα στην κάνη.
Αν κάποια στιγμή πυροβολήσετε έναν κενό κάλυκα μόνο με καψύλλιο χωρίς γόμωση με το όπλο σας, τότε θα ακούσετε έναν ήχο που είναι πιο μικρός σε ένταση από ότι εάν πυροβολήσετε με ένα κανονικό φυσίγγιο. Αυτή είναι και η διαφορά του παραγόμενου ήχου από τα δύο φαινόμενα που προαναφέραμε.
Από τον παραγόμενο ήχο που ακούμε στο στόμιο της κάνης ενδεχομένως να μπορούμε να καθορίσουμε τα όρια που το φαινόμενο της έκρηξης στομίου προκαλεί την δυνατόν λιγότερη αρνητική επίδραση.
Μια πρακτική απόδειξη είναι ότι όσοι διαθέτουν εμπειρία μπορούν να ξεχωρίσουν στο βουνό, ποιο τουφέκι βγάζει καλή τουφεκιά από τον ήχο και μόνο που ακούν κατά τον πυροβολισμό. Συνήθως οι περισσότερες πρακτικές επισήμανσης αποτελούν και τη βάση για τις επιστημονικές μελέτες που το αποτέλεσμά τους είναι να αποδεικνύουν με επιστημονικούς όρους.
Το φαινόμενο της «έκρηξης στομίου» είναι κάτι που οι μελετητές της βλητικής και της οπλουργικής το γνωρίζουν χρόνια τώρα και ανά καιρούς έχουν παρουσιάσει διάφορες τεχνολογικές καινοτομίες για να το μειώσουν.
Ο πρακτικότερος τρόπος αντιμετώπισης είναι το να χρησιμοποιεί ο κυνηγός τα κατάλληλα φυσίγγια στο όπλο του, εκείνα που δεν παρουσιάζουν ισχυρό λάκτισμα και που είναι κατασκευασμένα από επώνυμους κατασκευαστές με πείρα. Βέβαια πρέπει να σημειώσουμε ότι το φαινόμενο της έκρηξης στομίου εξαρτάται και από άλλους παράγοντες που θα τους αναλύσουμε χωριστά σ’ επόμενα άρθρα.
Ανάλογα με το βάρος του όπλου πρέπει να χρησιμοποιούμε και τα ανάλογα σε γομώσεις φυσίγγια. Η διαίρεση του βάρους του όπλου σε αριθμό 96 δείχνει την συνιστώμενη γόμωση που πρέπει να ρίχνει το συγκεκριμένο όπλο.
Η βλητική είναι μια επιστήμη που στηρίζεται στους νόμους της φυσικής και της χημείας. Η κάθε δράση παρουσιάζει και αντίδραση. Σε ότι αφορά την κατασκευή των φυσιγγίων αλλά και του όπλου δεν υπάρχει τίποτα που να στηρίζεται στην τύχη ή να είναι προϊόν τύχης. Τα πάντα μελετούνται. Τα πάντα διέπονται από κανόνες και η επιτυχία της κάθε εφαρμογής στηρίζεται στην γνώση και τις εξαντλητικές δοκιμές έως το επιθυμητό αποτέλεσμα.